[no english translation available]
Naar het voorbeeld van het Deutsches Volksliedarchiv in Freiburg im Breisgau werd in 1954 het Nederlands Volksliedarchief opgericht, onder leiding van de musicologe Marie Veldhuyzen (1907-1989), die daarvoor werkzaam was geweest in de op de jeugd gerichte volksliedbeweging. Doel was de "codificering" van het Nederlandse volkslied. Zo'n 35.000 teksten en melodieën uit liedboeken en andere bronnen van de Middeleeuwen tot de 20e eeuw werden overgeschreven en systematisch gerangschikt. Ook legden Veldhuyzen en haar medewerkers (onder wie Fred Matter en haar latere opvolger Ate Doornbosch) een reusachtig kaartsysteem aan. Daarin konden zo'n 80.000 liederen via hun beginregel en via de wijsaanduiding worden gevonden – althans de plaats waar de liedteksten en -melodieën konden worden geraadpleegd, bijvoorbeeld in oude liedboekjes in de Koninklijke Bibliotheek of een universiteitsbibliotheek maar vaak ook op de genoemde afschriften in het Volksliedarchief. Vanaf 1966 werden ook de veldwerkopnamen van Doornbosch' radioprogramma Onder de groene linde in het systeem opgenomen. In het algemeen omvat het NVA meer oud dan nieuw materiaal, waarbij de nadruk in de loop van de tijd meer en meer op het volkslied kwam te liggen. Dit ten koste van de populaire muziek, die in de ogen van de samenstellers tot de ondergang van het volkslied had geleid.
Het Volksliedarchief, oorspronkelijk een project van de Nederlandse Raad voor de Volkszang, werd in 1963 opgenomen in het Volkskundebureau. Dat bureau werd later de afdeling Volkskunde van het Meertens Instituut, waarbinnen het Volksliedarchief als een nogal zelfstandig opererende onderafdeling fungeerde. Het papieren Volksliedarchief is rond 2000 tijdens de grootscheepse operatie Automatisering NVA overgezet in de Nederlandse Liederenbank.
Marie Veldhuyzen in november 1985.
Het Meertens Instiuut aan de Amsterdamse Keizersgracht, waarin het Volksliedarchief was ondergebracht.
Kaartenbakken van het Nederlands Volksliedarchief op de Keizersgracht, jaren '90.
Dozen met afschriften van het Nederlands Volksliedarchief op de Keizersgracht, jaren '90.
Steekkaartje uit het beginregelsysteem van het NVA: 'Jan Alberts stond op en hij zong er een lied', een noordelijke variant van het Lied van Heer Halewijn, opgenomen door Ate Doornbosch in Terwispel (Friesland) in 1963.
Steekkaartje uit het wijsaanduidingensysteem van het NVA: Bredero's 'Arent Pieter Gysen' op de wijs 't Waren twee gebroeders stout'.
| 
