Nederlandse Liederenbank

Collecties en repertoires

Middeleeuwen en zestiende eeuw

De Liederenbank bevat in beginsel alle liederen uit de middeleeuwen, dat wil zeggen tot het jaar 1600, zowel uit handschriften als uit gedrukte bronnen uit bibliotheken in Nederland, België en elders. Deze zijn geïnventariseerd in het Repertorium van het Nederlandse lied tot 1600 door Martine de Bruin en Johan Oosterman m.m.v. Clara Strijbosch e.a. Dit Repertorium verscheen in boekvorm in 2001. Er zijn meer dan 11.000 liedbeschrijvingen opgenomen. In totaal gaat het om 7.700 verschillende liedteksten en 1.100 verschillende melodieën. De beschrijving van deze liederen is uitgebreid, dat wil zeggen inclusief trefwoorden, melodienormen en strofevormen. Kopieën van vrijwel alle geëxcerpeerde bronnen zijn aanwezig op het Meertens Instituut.

Het repertoriumproject duurde van 1993-2001. Het werd gefinancierd door het Vlaams-Nederlands Comité van NWO en FWO. Projectleiders waren Frank Willaert van de Universiteit Antwerpen en Louis Peter Grijp van het Meertens Instituut.

Zeventiende eeuw

De Liederenbank bevat zeer veel liederen uit de zeventiende eeuw (zo'n 27.000), maar zeker niet alle. Vooral gedrukte liedboeken zijn geëxcerpeerd, zowel geestelijke als wereldlijke, zowel uit de Noordelijke als de Zuidelijke Nederlanden. Daarnaast is een groot aantal liederen en reien uit toneelstukken opgenomen.

De beschrijving van de meeste van deze liederen is uitgebreid, dat wil zeggen inclusief trefwoorden, melodienormen en strofevormen. Kopieën van vrijwel alle geëxcerpeerde bronnen zijn aanwezig op het Meertens Instituut.

De basis voor dit deelbestand werd gelegd tijdens het NWO-dissertatieproject van Louis Peter Grijp aan de Universiteit Utrecht (1986-1991), de zogenaamde 'voetenbank'. Het werd op het Meertens Instituut uitgebouwd in de jaren 1990-1997, vooral uit Nederlandse liedboeken met muzieknotatie door stagiaires onder leiding van Anne Houk de Jong (project Melodicon van de Gouden Eeuw). Toneelliederen werden ingevoerd door Natascha Veldhorst en Ingeborg De Coomen tijdens een project van het Vlaams-Nederlands Comité (1999-2004). Veel liederen uit de Zuidelijke Nederlanden werden ingevoerd tijdens het project De Zuid-Nederlandse Liederenbank aan de Universiteit Antwerpen (2003-2006). Tenslotte zijn zo'n 9.400 beschrijvingen van zeventiende-eeuwse liederen overgenomen uit het Nederlands Volksliedarchief deze zijn minder uitgebreid dan de overige.

Achttiende eeuw

Uit de achttiende eeuw zijn aanmerkelijk minder liederen opgenomen dan uit de voorafgaande eeuwen, doorgaans uit gedrukte liedboeken, zowel wereldlijke als geestelijke, voornamelijk uit de Noordelijke Nederlanden. Daarnaast is een beperkt aantal liedbladen uit deze periode opgenomen.

De meeste beschrijvingen komen uit het kaartregister van het Nederlands Volksliedarchief. Ze beperken zich tot beginregels en wijsaanduidingen. Wel is veelal de melodie geïdentificeerd.

Van ongeveer de helft van de geëxcerpeerde bronnen is een exemplaar aanwezig op het Meertens Instituut; deze liederen zijn iets uitgebreider beschreven met titel en basistrefwoorden.

Enkele wereldlijke liedboeken zijn uitvoeriger beschreven (strofevormen, trefwoorden) door studenten van een werkgroep Muziekwetenschap van de Universiteit Utrecht o.l.v. Louis Peter Grijp. Ook is via het Straatliederen-project een aantal liedbladen uit de achttiende eeuw aan de liederenbank toegevoegd

Negentiende eeuw

Uit de negentiende eeuw zijn traditionele wereldlijke liedboeken (blauwboekjes) ontsloten, naast zangboekjes voor 'fatsoenlijke gezelschappen'. Ook opvoedende en vaderlandse liederen zoals die van Jan Pieter Heije zijn opgenomen, maar weinig schooliedjes. Muziek van het burgerlijk amusement (uit vaudeville, operette, variété, café chantant) is doorgaans niet vertegenwoordigd, wel veel straatliederen afkomstig van liedbladen. Godsdienstige liederen ontbreken vrijwel volkomen.

Een nieuwe categorie ten opzichte van voorgaande eeuwen vormen de wetenschappelijke volkslieduitgaven, hetzij historisch ge-oriënteerd of op grond van veldwerk in Vlaanderen.

De meeste beschrijvingen komen uit het kaartregister van het Nederlands Volksliedarchief. Ze beperken zich tot beginregels en wijsaanduidingen. Wel is veelal de melodie geïdentificeerd. Van ongeveer de helft van de betreffende bronnen is een exemplaar aanwezig op het Meertens Instituut; deze liederen zijn iets uitgebreider beschreven met titel en basistrefwoorden. Van de meeste straatliederen in een scan opgenomen.

Twintigste eeuw

Uit de twintigste eeuw zijn vooral volkslieduitgaven opgenomen, zowel wetenschappelijke werken als zangboekjes voor jeugdverenigingen, scholen, etc. De meeste beschrijvingen zijn uit het kaartregister van het Nederlands Volksliedarchief overgenomen. Verder zijn van veel straatliederen scans raadpleegbaar. Daarnaast is er de collectie Onder de Groene Linde met veldwerkopnamen door Ate Doornbosch en Will Scheepers uit de tweede helft van de twintigste eeuw, waarvan men audio-opnames kan beluisteren en in veel gevallen een transcriptie van tekst en muziek online raadplegen.

Geestelijke liederen zijn vrijwel niet opgenomen.

Populaire muziek, cabaret, schlagers, smartlappen, nederpop en -rap zijn alleen vertegenwoordigd via beschrijvingen uit de bescheiden cd-collectie van het Meertens Instituut, waarin een doorsnee van deze Nederlandstalige repertoires wordt gegeven.