Home     Grasduinen     Over     Zoektips     FAQs     Disclaimer     Meertens Instituut         english

Nederlandse Liederenbank


[28] Joan Albert BAN - ALS ZIJ MET GROF GEDREUN
tekst: Tesselschade Roemers Visscher

De muziektheoretische idee?n van Joan Albert Ban, die hierboven bij de air van Bo?sset werden genoemd, draaiden vooral om het begrip 'musica flexanima' of 'zielroerende zang', zoals Ban het zelf vertaalde. Op quasi-wetenschappelijke wijze werden uit de tekst de intervallen van de melodie afgeleid teneinde een zo groot mogelijk affect teweeg te brengen. Ban schreef hierover een traktaat en bracht zijn denkbeelden in de praktijk met de bundel 'Zangh-Bloemzel, dat is, Staelties van den zinroerenden zangh' (1642). Het bevat driestemmige zettingen van teksten van Hooft, Tesselschade en Huygens. Het hier gezongen fragment is het enige dat compleet is overgeleverd. De tekst komt uit het gedicht 'Onderscheyt Tusschen een wilde, en een tamme zangster' van Maria Tesselschade, dat Ban op muziek heeft gezet. Het fragment beschrijft hoe de 'tamme zangster', Rozemond, in tegenstelling tot de nachtegaal (de wilde zangster) in haar gezang verschillende menselijke emoties kan uitdrukken. De muziek van Ban is hoogst origineel, om niet te zeggen bizar, en maakt ons duidelijk waarom Huygens, Descartes en andere vrienden zich terughoudend opstelden ten opzichte van Bans componeren.

Als zy met grof gedreun,
En dan met teer gekreun
Van minnelijke treeken,
Doed onderscheidelijk verscheide tonghen spreeken.

[Toevoeging in 2014: Een reconstructie van Bans hele 'Onderscheyt' nam Camerata Trajectina op in 1994 op de cd Muziek uit de Muiderkring, track 12.]

Camerata Trajectina (artiest), De muzikale wereld van Constantijn Huygens. (Muziek uit de Gouden Eeuw 3). VNM R 87005
1987
1: 28