Home     Content     Browsing     Search Tips     FAQs     Progress     Disclaimer     Meertens Institute         dutch


Dutch Song Database


[13] LIEDEKEN VAN GERRIT VAN VELSEN

Dit historielied vertelt over de moord op de Hollandse graaf Floris de Vijfde in 1296. Uitvoerig wordt de - historisch enigszins twijfelachtige - toedracht verhaald. Graaf Floris biedt zijn leenman Gerard van Velzen zijn maitresse ten huwelijk, een grove belediging. Gerard weigert Floris' `versleten schoenen' aan te nemen en geeft de voorkeur aan de edelvrouw Machteld van Woerden. Floris neemt wraak: hij ontbiedt Gerard aan het hof en in diens afwezigheid onteert hij Machteld. Gerard neemt daarop Floris gevangen, voert hem naar het Muiderslot en brengt hem ter dood. Later wordt hijzelf gevangen genomen en op gruwelijke wijze omgebracht, na drie dagen te zijn rondgedraaid in een ton, van binnen bekleed met spijkers.
Hoe oud het lied precies is, weten we niet, maar een van de versies lijkt uit het begin van de 15e eeuw te stammen. Onderstaande versie komt uit een druk van 1591.

Wie wil horen een nieu liet,
Hoort toe, ick salt u singen,
Hoe Geeraert van Velsen Graef Floris verriet,
't Syn also wonderlijcke dinghen.

Graef Floris tot Geraert van Velsen sprak:
`Gheraert van Velsen, ghy moet hijlicken
Al an een weeuwtgen heeft ghoets ghenoech,
En sy is also suyverlijke.'

`Die schand en schieter mijn nemmermeer,'
Sprak Geraert van Velsen tot synen lantsheer,
`Eer ghy my sout brengen in sulk verdriet,
U ouwe versleten schoenen en wil ic niet.'

Gheraert van Velsen myn lieve neef,
Had ghy die woortgens wat beter beleydt,
Al had ghy by u ridders hals ghesworen,
Ghy sultse draghen ist u lief of leydt.

Een korte wijl en was daer niet lang.
Geraert van Velsen ging een huysvrou trouwen.
Graef Floris schreef Geraert van Velsen eenen brief.
Dat hi tot hem komen soude.

Gheraert van Velsen dorst het laten niet,
Hy deed dat syn lantsheer hem riet,
Hy reed an gheen landsdouwe.
Dewijl sliep die Graef al van Hollandt, by syne over schoone vrouwe.

Sy riep so luyt: `Kraft en ghewelt.
Wat doet ghy mijn edele Landsheere?
Wasser een ander op mijn ghestelt,
Ghy soudt hem met u swaert af keeren.'

Krijten en karmen mocht haer baten niet.
Haer eer most sy daer laten.
Doe hy syn willetgen hadde ghedaen,
Doe reed hy t'Uytert al inde baen.

Gheraert van Velsen had een soete lief,
Van Woerden tot eenen wyve,
Daer meenden hy me vrolik te syn,
Maer t'most den Graef syn boelgen blijven.

Doen Geraert van Velsen weder thuyswaert quam,
Hy vandt syn soete lief in rouwe.
`Heeft u yemant leydt ghedaen,
Segt my, wel over schoone vrouwe'.

`Geraert van Velsen, mijn lieve man,
Nu isset al verloren,
Te slapen aen u groene sy:
Graef Floris heeft mijn eer ghenomen.'

`Dat hy u eertgen benomen heeft,
Dat is u, soete lief, al vergheven.
Gister was hy mijn Heer, nu ben ick de syn,
Dat sal hem kosten syn leven.

Hy setten een valk op synen handt,
Of hy spatseeren soude rijden,
Hy dede een sprong van eenen haes,
Of hy Graef Floris sou ontlijven.

`Och Geraert van Velsen, mijn lieve neef,
Wout ghy my leven laten,
Ick salder van uwen bastertdochter,
Een Gravin van Hollandt maken.'

`Dat en doe ick nu noch nimmermeer.
Ken wilse gheen verrader gheven.
Ghy hebter mijn huysvrou haer eer benomen,
Dat sal u kosten u leven.

Dat ghy mijn broeder hebt vermoort,
Dat had ick u al vergheven.
Nu hebt ghy myn huysvrou haer eer benomen,
Dat sal u kosten u leven.'

Hy wurp hem een paer handscoen voor syn mont,
Op dat hy niet en soude luyden.
Hy voerde hem vant huys te Kronenburch,
Al op dat hooghe huys te Muyden.

Snachts omtrent de middernacht,
Omtrent ter halver nachte,
Doe lach die edele Graef al van Hollandt:
`Rijck Godt, nu ben ick al vergheten'.

Sy brochten hem daer een stuk berespek,
Syn swynenspeck was onghebraden,
Doe dacht die Fraef al van Hollandt:
`Rijck Godt, nu ben ick al verraden.

En had ick een schiltknecht goet,
Die my verloste van den bloede,
Ick sou hem schencken mijn bruyne schilt,
Met mijnen yzeren hoede.'

Geraert van Velsen was rat ter hant.
Hy greep een becken van de want,
Hy wies Graef Floris van den bloede.
`Segt my, o Graef al van Hollant, hoe is u nu te moede?'

`Hoe my nu te moede is:
En ick moet immers sterven.
Had icker een wijf met een kint,
Die ick mijn groote goet mocht erven.

Ick heb noch wel een soon, heer Jan,
Hy is soo ver in vreemde landt.
Hy kander syn goet regieren niet:
Dus leydt myn hert in groot verdriet.

En daer is mijn een bastert soon,
Hy is so jonck van weken.
Al quam hy noch over hondert jaer,
Syns vaders doot sal hy wel wreken.'

Een korte wijl en was daer niet lang,
Gheraert van Velsen wert daer ghevangen.
Hy dochte soo dick by syner eer,
`Rijck Godt, nu moet ick immers hangen.'

Hangen en was hem noch niet goet genoech,
Hy moest wel sevenwerf meer lijden.
Sy deden een vat vol spijkers slaen,
Daer moest syn edeldom in zijghen.

Sy rolden hem daer drie daghen lanck,
Drie daghen voor den noene.
`Gheraert van Velsen, wel lieve man,
Hoe is u nu te moede?'

`Hoe my nu te moede is,
Dat sal ick u wel seggen:
Ick ben noch de selfde man,
Die Graef Floris syn leven nam.'

Camerata Trajectina (artiest), Pacxken van minnen: Middeleeuwse muziek uit de Nederlanden. GLO 6016
1992
1: 13