3. T'WAS EEN MAECHDEKEN VAN TEDER LEDEN
Een lied over het verhoor en de terechtstelling van Elisabeth, ofwel Lijsbeth Dirksdochter (Leeuwarden 1549). Zij was van goede komaf, had in het klooster Tienge bij Leer (Oost-Friesland) onder meer Latijn geleerd en een tijdlang als begijn geleefd. Men verdenkt haar er onder meer van de vrouw van Menno Simons te zijn. Ondanks wrede martelingen volhardt Elisabeth volhardt in haar geloof. Ze wordt veroordeeld tot de verdrinkingsdood.
Een liedeken van Elisabeth.
Na de wijse vanden tweeden Psalm, Ofte: Roosken root seer wijt ontloken.
T'was een maechdeken van teder leden,
Elisabeth dat was haren naem,
De welcke was woonachtich ter steden
Van Leeuwerden, een Stede bequaem (*1).
In Januario wert sy gevangen,
Het was int vijftienhonderste Jaer
Negenenveertich; sy had verlangen
Nae Christum, dien sij beleet aldaer. Mat.10.d.32.
Men brachtse opt Blockhuys (*2) in corter wijle,
Daer hebben sy haer ghedrongen an
By haer eedt te seggen, na s'Wets stijle,
Ofte sy niet hadde eenen Man.
Sij heeft geantwoort, als sy dit hoorden:
'Te sweeren ons geensins betaemt.
Ja ja, neen neen, sullen zijn ons woorden.
Ick en ben met geenen man versaemt.'
Den Raedt:
'Men seyt als dat ghy verleyt veel lieden
En dat ghy ooc een leeraersse (*3) zijt,
Dus wilmen dat ghy sult bedieden (*4)
Wie ghy geleert hebt in u tijt.'
Elisabeth:
'Och neen mijn Heeren, laet my met vreden
Van desen, en vraecht na mijn geloof,
Geern wil ick u daer van geven reden,'
Heeft sy gesproocken voor blint en doof.
R.: 'Mer wat ist dat ghy hout van die misse
Ende dat hoochweerdige sacrament?'
E.: 'Van sulcx en las ick noyt yet gewisse
Mer wel van s'heeren Avontmael jent (*5).' Mat.26.b.25. 1.Cor.11.c.22.
Sy sprac so veel schrifts ter selver stonde
Dat sy aldaer seyden int gerecht:
'De Duyvel die spreect wt uwen monde.'
E.: 'Ja, niet meer dan zijn Heer is de knecht.'
R.: 'Segt den kinderdoop, mach die niet vromen, (*6)
Dat ghy u wederom doopen liet?' Joan.13.b.16.
E.: 'Neen, niet weer ben ick daer toe gecomen
Alst eens op mijn geloof was geschiet.' Mar 16.b.15.
R.: 'Mogen die Priesters oock sondt vergeven?'
E.: 'Neen sy, hoe soud ick gelooven soo?
Christus, d'eenige Priester verheven, Heb.7.c.24.
Die alleen reynicht ons van sonden snoo.' 1.Joan.2.a.1.
Daer na sonder lange te verbeyden
Brachten sy Lijsbet weer voor den Raet
En mits dien lieten sy haer doen leyden
In den pijnkelder voor den Hencker (*7) quaet.
R.: 'Wy hebben u noch alleen tot huyden
Niet dan met goedicheyt aengegaen,
Mer wilt ghy ons vraghen niet beduyden,
Met hardicheyt willen wy bestaen.'
Sy lieten haer twee duym ijsers setten
Als sy niet wilde lijden in lanck (*8),
So dat sy duym en vingeren pletten
Datter t'bloet ter nagelen wt spranck.
E.: 'Och, ick en mach't niet langer verdragen!'
R.: 'Belijdt (*9), men sal verlichten u pijn.'
E.: 'Helpt my o Heere,' sprac sy met clagen, Judit.9.a.3.
'Want ghy zijt eenen noothelper fijn.'
'Belijdt, belijdt,' riepen sy ter zijden,
'So salmen u doen verlichten wel,
Want wy seggen u van te belijden
En niet van te roepen tot God snel.'
Maer sy hielt al aen tot God seer vuerich,
Die haer verlichte, en sy sprac coel: Esa.43.a.2.
'Wilt my nu vry voort vragen geduerich, 1.Co.10.b.13.
Want ick als voren geen pijn en voel.'
Noch twee scroeven setten si op haer schenen.
'Beschaemt my niet,' heeft sy doen geseyt,
'Want van eenich mannen my noch genen
Sijn hant aen mijn bloot lijf heeft geleyt.'
Mits dien beswijmde sy onder de handen
Datmen seyde: 'Sy is doot by geval (*10),'
Mer sy ontwect zijnde in de banden,
Sprac: 'Ic ben niet doot maer leef noch al.'
R.: 'En wilt ghi dat noch niet spreecken tegen
Het welc ghy voor ons bekent hebt hier?'
E.: 'Neen ick,' sprac sy tot haer onverslegen,
'Mer wilt met mijn doot besegelen fier.' Apo.2.b.10.
In Martio (*11) in den Jare voorsproocken
Gaf over haer een oordeel den Raet.
Met drencken hebben sy haer ghewroken
Aen dat lief Schaepken, die Wolven quaet.
Och laet ons aenmercken metter herten
Elisabeths mannelijck gemoet,
Wanneer sy ter noot leet pijn en smerten
Heeft aengeroepen den Heere goet. Psal.3.a.5, 120.a.1.
(*1): aardig
(*2): kleine vesting
(*3): predikante
(*4): meedelen
(*5): mooi
(*6): baten
(*7): beul
(*8): toen zij steeds maar niet wilde bekennen
(*9): beken
(*10) bij toeval, per ongeluk
(*11) maart
| 3. Once there was a Tender Maiden
A song about Elizabeth.
To the tune of the second Psalm, or Little red rose in full bloom.
Once there was a tender maiden,
Elizabeth was her name,
She lived in the town
Of Leeuwarden, an agreeable place.
In January she was imprisoned,
In the year fifteen hundred and
Forty nine; she had longed
For Christ, whom she professed.
She was quickly brought into the fortress,
Where they compelled her
To tell them, on her oath, according to the law,
If she was married to a man.
She answered, when she heard this:
'We are not allowed to swear.
Our words will be simply yes and no.
I am not married to any man.'
The Council:
'It is said that you deceive many people
And that you are also a minister,
So we want you to tell us
Who have you taught in the past.'
Elizabeth:
'Oh no, Gentlemen, leave me in peace
About this, but question me about my faith,
I'd be happy to explain that to you,'
She said to these blind and deaf ones.
C.: 'But what do you think of the mass
And the holy sacrament?'
E.: 'I have never read anything certain about these
But only of the wonderful Lord's Supper.'
She then quoted so much from the Bible
That they said there in the court:
'The devil speaks through your mouth.'
E.: 'Yes, the servant is not more than his Lord.'
C.: 'Tell us, was infant baptism of no avail,
That you had yourself baptized again?'
E.: 'No, I would not have had to do so again
If the first had been done upon my faith.'
C.: 'Are the priests able to forgive sins?'
E.: 'No, how could I believe that?
Christ alone is exalted as Priest,
He alone can purify us of our terrible sin.'
Thereafter, without delay
They brought Elizabeth before the Council again
And consequently they led her
Into the torture chamber, before the evil executioner.
C.: 'So far we have shown you
Nothing but kindness,
But if you refuse to answer our questions,
We will proceed harshly.'
They put two iron clamps on her thumbs
When she still refused to confess,
Thus they smashed her thumbs and fingers
So that the blood spurted out from her nails.
E.: 'Oh, I can bear it no longer!'
C.: 'Confess, and your pain will be eased.'
E.: 'Help me oh Lord,' she complained,
'For you always help those in need.'
'Confess, confess,' they shouted from all sides,
'Then we will ease your pain,
For we tell you to confess
And not to pray to God.'
But she kept on invoking God ardently
Who eased her pain, and she said calmly:
'Go ahead, keep on interrogating me,
For I no longer feel pain, as before.'
They applied two more screws to her shins,
'Do not shame me,' she replied,
'For no man has ever
Laid a hand on my naked body.'
Then she fainted under their hands
So that they said 'She has accidently died,'
But she awoke in the irons,
Saying: 'I am not dead, but live still.'
C.: 'And will you still not deny
What you have confessed to us here?'
E.: 'No', she said to them, undaunted,
'But I will proudly seal it with my death.'
In March of the aforementioned year
The Council passed sentence on her.
Those evil wolves took their revenge
By drowning this dear little sheep.
Oh, let us, heartfelt, remember
Elizabeth's brave spirit,
When in distress, suffering pain and sorrow
She invoked the good Lord.
Translation: Gary K. Waite |
