|
|
|
HISTORIAEL GHESANGH, INHOUDENDE DE VICTORIëN, welcke God heeft gegheven Mijn Heeren de Generale Staten van de Nederlandtsche gheuniëerde Provinciën: door het beleijdt des doorluchtighen Hooghgeboren Vorsten ende Heeren Mijn Heere Mauritz, grave van Nassau &c.
De Ridderlijcke daden al
Geschiet voor Geertenbergh ick sal
u singhen ende segghen/
Hoe Mauritz Graue van Nassau,
Ginck als een edel Heldt ghetrau/
De stadt rondtom belegghen.
Int dryenneghentichste jaer
Heefter dees Prince int Openbaer
Sijn Tenten voorgheslaghen:
Daer sachmen hem met Edlen moet
Als nu te peerd'/ als dan te voet/
Sijn lijf end leven waghen.
Men sach oock menich vroom Soldaet/
Soo wel van hoogh als leghen staet/
Vrijmoedich schermutsseren
Teghen den vyandt kloeck end' stout/
Die uyt de stadt viel (hem vertrout)
Om d'aencomsten te weren.
Maer sulcx en mocht hem baten niet/
Want men daerom niet af en liet
Ons grof gheschut te stellen/
Om tFort te schieten totten grondt
Dwelck op sluys van Steelhoven stondt/
Tis weerdich om vertellen.
Dit fort was sterck end wel versien/
Van alles d'welck om weer te bien/
Men hadde moghen wenschen.
Maer al wat de mensch heeft ghemaeckt/
Dat kanmen breken/ soot ghenaeckt
De handen van de menschen.
Men schootter op van alle kant/
De vyandt zijnde wel ghemant
Die stelde hem ter weren/
End schoot met grof end cleyn gheschut/
Alomme daert hem dochte nut
Om t'Fort te defenderen.
Ten lesten als de vyandt sach
Wat ons gheschut end volck vermach/
Heeft hy t'Fort opgegheven.
stracx daer naer heeftmen voortghegaen/
Met schuppen/graven/ ende spaen/
End schantsen opgheheven.
Ons leghers heeftmen wel ghesterckt/
End over al ghebollewerckt/
om tghewelt te verwachten
Des Spaenschen Conincx groot gheacht:
Want een wijs krijchsman sal de macht
Sijns vyandts niet verachten.
Men heeft oock in het water breedt
Voor Geertenbergh/ met goet beleedt/
Thuynen seer hoogh doen vlechten/
Galleyen ende schepen goet
Heeftmen gheleydt/ om metter spoet/
Aldaer (waert noodt) te vechten.
Want t'scheen de vyandt wilde gaen
Door t' water/ end alsoo bestaen
Sijn Geertenbergh t' ontsetten/
Dies heeftmen oock met kloecken aert/
Arbeydt/ noch ghelt/ noch volck ghespaert/
Om alsulcx te beletten.
Dewijl men dit deed ismen voort
Met graven comen tot aen d'boort
Der Geertenberghsche grachten/
Daer schootmen met een fel ghemoet
Menich vroom Soldaet onder voet/
By daghen end by nachten.
Maer doen wy waren comen claer/
Niet sonder arbeydt end ghebaer/
Tot in haer contrescherpen/
Begonst de vyandt uyt de stadt
Op ons Schantsgravers (moed' end madt)
Met steenen hardt te werpen.
End ons Matrosen metter spoedt/
Hebben met eenen grammen moet
De steenen weer gheslingert/
Die de verstoorde Bourgoignoen/
Om onse werckliens leedt te doen/
Hadd' uyt de stadt ghevinghert.
Als nu de vyandt seer vertsaeght
Door ons Soldaten was ghejaeght
Uuyt syne contrescherpen/
Doen heeftmen des stadts grachten breedt
Met rijs end tacken/ al bereedt/
begonnen vol te werpen.
Men maechter Gallerijen goet
Om bedeckt te gaen wel ghemoet/
Tot int stadts stercke wallen:
Nochtans en heeft de vyandt koen/
Den moet van sijn debvoir te doen
daerom niet laten vallen.
D'oorsaeck waerom was dese/ want
De Graef van Mansfeldt sterck ghemant
Van ruyters ende knechten/
Met grof gheschut was comen aen
Tot Oosterhout/ om (voorts) te gaen
Graef Mauritz te bevechten.
End d' edel Prince wel ghemoet/
Met ruyters ende volck te voet/
Is uyt sijn schants ghetoghen:
End Mansfeldt met zijn groote macht
Int breedde end vlacke veldt verwacht/
Tis waer end niet gheloghen.
Graef Philips van Nassau thoonde wel
(Op dien dach) dat hy het fel
Spaensch krijchsvolck luttel achte/
Want sonder vrees van lijff of goet
Vervolchdet hy met stouten moet/
Tot aen des vyandts machte.
Maer Mansfeldt met sijn groot gheweldt/
Hebbend' al sijn krijghsvolck ghestelt
T'Oosterhout int slachoorden:
T'is blijven staen/ door sijn vermaen/
Sonder een roed' landts voort te gaen
Teghen d' ons/ diese stoorden.
Soo datter eenen Ridder koen
Don Pedro Spinola als doen
Ghevanghen werdt ghenomen/
Sijn peerdt met een ghevedert loodt
Was onder hem gheschoten doodt:
Dit seggh' ick t' sijnder vromen.
Daer wordde gheschermutselt wat/
Van svyandtsvolck ghevanghen mat
Van hongher end van dorste/
Als sy nu waren uyt den noot
End men hun gaf wat kaes end broodt/
Het smaect' hun als een worste.
Graef Mauritz siend' haer armoed' aen/
Heeft dese Bloeyers laten gaen/
Sonder rantsoen te gheven/
Haer paspoort worde met consent/
Des goeden Princen excellent,
Op dese wijs' gheschreven:
Laet passeren naer Oosterhout/
In's Conincx legher seer benout/
Dese drye fraey Soldaten/
Op dat van Geertenbergh d'ontset
Door haer afwesen niet belet
En word' of naer ghelaten.
Dit paspoort quam tot inde handt
Van Mansfeldt/ diet werp aen den wandt/
End' sprack: Siet hoe sy spotten.
par la morbieu, seyd' een Seignor/
Sy houden ons (altsamen) voor
Veillacos/ of voor sotten.
Doen Mansfeldt nu tot Oosterhout
Hadde gheleghen/ seer benout
Door feyl van dranck end spijse/
Soo is hy met sijn heyr ghegaen/
Op de Langhestraet om t'ontfaen
Alsulcx tot mindren prijse.
Hy meynden oock door desen oort
Met beter spoet te varen voort
Om Geertenbergh t' ontsetten:
Maer Raemsdonck was alom ghesterckt/
Wel versien end ghebollewerckt/
Om alzulcx te beletten.
Middeler wijl die vander stadt/
Om Mansfeldt te waerschouwen/ dat
Sy van hem troost verwachten/
Hebben vyerteyckenen ghemaeckt
(Op den top/ daer den Toren naeckt
De wolcken) seecker nachten.
End Mansfeldt heeft hun wederom
Door dierghelijcke boden stom
Gheantwoort/ dat sy souden
Wel ghemoedt zijn/ want haer ontset
Soud' voortgaen / al scheentwat belet
Waer op sy hun vertrouden.
Deshalven is de Prochiaen
Met des stadts Gouverneur ghegaen
Oyt hooghste van den Toren/
Met eenen Capiteyn vermaert/
Waer sy/ door ons gheschut beswaert/
Tsamen haer lijf verloren.
Niet langh daer naer was inden gracht
Van Geertenbergh een brugh ghebracht/
Van hout end riet ghebonden
Op kleyne mastkens fraey end fijn/
Recht aen de punt van t' Ravelijn/
End dat in corter stonden.
Een Trommelslagher/ een Sergeant/
Hadder de vyandt in gheplant/
Met dertich fijn Soldaten:
Maer onse Capiteynen goet
Die grepens' aen met stouten moet/
Die oock niet still' en laten.
Sy weerden hun als mannen vry/
Maer t' Ravelijn ghewonnen wy/
Men schoot van allen synden
(Dapper) met grof gheschut end cleyn/
Wy planten daer ons Vaendels reyn/
Diet sach moest hem verblijden.
Des stadts trommel Hoegh haest daer naer/
De Borgoignons die riepen daer
Sy wilden appointeren:
Strackx heeftmen stillestant ghedaen
Van wapenen/ om te verstaen
Haer meyningh' end begheren.
Twee Capiteynen vander stadt
Met haren Auditeur/ ghehadt
D'advijs van haer ghesellen/
Die quamen uyt met een ghelaet/
Als die hem heeft in sulcken staet
Ghevonden/ mach vertellen.
Men heeftse gheleydt end ghebracht
Beleefdelijck/ met goede wacht/
Tot in Graef Mauritz tente/
Alwaer sijn Excellencie
(Aenghehoort haer intencie)
Gaf antwoord' excellente.
Haer segghen end begheren was/
Men soude hen gheven vrijen pas
Tot int Camp van haer Heeren/
Met Vaendels/ gheweer/ lijf end goet/
End trommelslach/ dwelck volghen doet
Een Soldaet man met eeren.
Graef Mauritz zijnde wel bedacht
Antwoord'/ het was in syne macht
Haer lijf end goedt te krincken/
Nochtans om dat hy liever doet
Ghenade/ dan verghieten d'bloet/
Lijf/ goedt/ soud' hy hun schincken.
Maer haer gheweer end vaendels schoon
Souden sy laten voor den loon
Sijns arbeydts onverdroten/
Anders hy mocht vergheten/ dat
Hy drye maent hadde voor de stadt
Gheleghen end gheschoten.
De bourgoignons op dit vermaen
Baden dat sy weer mochten gaen
By hare principialen/
Om hun te vraghen/ oft sy wel
Wilden scheyden uyt sulcken spel
Alleen met lijf end malen.
T' wierd hun vergundt dat een van dry
Soud' in tstadt gaen / end segghen vry
Watmen hun accordeerde/
D' een ginck end dede sijn rappoort/
De vyandt riep / accoordt/ accoordt/
T'gheweer (slechts) hy begheerde.
Als desen bode weder quam/
End dat Graef Mauritz dit vernam
Sprack/ Tsa twordt hun gheschoncken
Men brachter doen den coelen wijn/
Men maeckte desen bode fijn/
Want d'ander waren droncken.
Dit was beghonnen op den dach
Alsmen sint Jan te vieren plach
Met vyer end vlam te maecken/
End t' daeghs daer naer des morghens vroech
Men inde stadt/ end t' legher sloech/
De trommels om twee saecken.
De vyandt om te trecken uyt/
De vrienden om tot haren buyt
Geertenbergh te begroeten:
Sy toghen uyt/ haer Vaendels al
Tot twaelf end vier toe/ int ghetal/
Bleven voor Mauritz voeten.
Ses hondert mannen fraey ghesont/
Behalven die sieck of ghewondt
waren/ zijn uytghetoghen/
Waer onder waren schelmen vier
Die Geertenbergh vercosten dier/
Tgheldt haddese bedroghen.
Drye van dees coopliens wierden als
Vervloecte schelmen by den hals
Ghegrepen end ghevanghen/
Sy wierden (daer naer) oock gheloont
Naer haer verdiensten/ end ghecroont
Met een ghalgh' / end ghehanghen.
Een van dees dry hadd' hem ghestreckt
Plat op een karr'/ end wel bedeckt
Met sacken ende cleeren/
Maer soo hy voor Graef Mauritz voer
Sy storten om/ die loose loer
Die lach daer met oneeren.
Gods oordeel heeftmen daer ghesien/
De schelme meynder wel t' ontvlien/
De karr' moest omme keeren.
Soldaten vroom blijft wel ghesint/
Sijt ghetrouw den Heer die ghy dient/
Leeft ende sterft met eeren.
Nu om te comen daer ickt liet/
Hoort wat snaermiddaeghs is gheschiet
Alsmen Geertenbergh ruymde/
Men viel uyt Raemsdonck wel ghemoet
Met ruyters ende volck te voet/
End svyandts schants men schuymde.
Drye Capiteynen vingh' men daer
Op den voet van haer schantsen/ waer
De vyandt moeste wijcken/
Men rieper help met groot geschal/
oft wy worden verslaghen al
Op dese loose dijcken.
De vyandt lieter op dat pas
Veel dooden ligghen int groen gras
Tot syner grooter schanden.
God gheef altijdt door sijn ghenaed'
Dat ons voornemen wel gheraed'
Tot welvaert deser landen.
Nu moet ick singhen in dit liedt
Watter des avondts is gheschiedt
Ter eeren Gods almachtich.
Men heeft ghevyert van vrolijckheyt/
Met groff end cleyn gheschut gheseyt/
Weest Godes werck ghedachtich.
Het scheen dat t'gantsche Legher stont
Rondtom int vyer/ soo dat den gront
Des waters scheen te branden
Daer onse schepen groot end cleyn
Op laghen/ die oock al ghemeyn
Vyerden langs t'swaters stranden.
de Visschen meynden / t'volck dat raest/
Maer Mansfeldt worde heel verbaest/
Met alle sijn Seignoren:
D'een crauwde thooft/ d' ander den erm/
Men seynder ten is gheen alerm/
Geertenbergh is verloren.
Wat raedt/ wat sullen wy gaen doen/
De Geusen worden ons te koen/
Sy doen al wat sy willen:
Laet ons floucx ghaen naer Creueceur/
Soo wy t Fort crijghen/ tis den keur
Om Bommel met te brillen.
Tshertoghenbosch wordt oock ghepraemt/
De betouw wordter door beschaemt/
Soo sullen wy ons wreecken:
Maer Mauritz quam daer metter spoet
Met ruyters ende volck te voet
Om den aenslach te breecken.
Soo haest als hy daer comen was
Den vyandt siend' opt groene gras
Beschanst end daer staen kijcken/
Heeft hy sijn grof gheschut ghestelt
End hem gheschoten uyt het velt/
Soo dat hy moeste wijcken.
Wel is waer dat de vyandt quam
eermen van zijn vertreck vernam
Ons Soldaten versoecken/
Maer siende haer stoutmoedicheyt/
End veel van sijn volck neergheleyt/
Liep hy naer ander hoecken.
Uuyt Enghelen hy oock vertrack/
End practiseerde met ghemack
Binnen den Bosch te bringhen
Vier Vaendels sterck tot garnisoen/
Het sloech hem faut/ den Borgher coen
En wildet niet ghehinghen.
Nu leydt hy op de heyd' en swemt/
den huysman wordter heer verermt/
Jae totter been op g'eten.
Hertoghenbosch/ Hertoghenbosch/
Hoe langh suldy van sinnen losch
U selven dus vergheten.
Ter eeren Gods is dit ghedicht/
Regenten, die God t'sLandts ghericht
Ende tsweerdt heeft ghegeven/
Looft God van dees victory schoon/
Looft God ons Sterckt end onsen Loon,
Ons Schermheer hoogh verheven.
| |
|
|
C.v.T.,
Trello, Charles van,
Historiael ghesangh, inhoudende de victoriën welcke God heeft ghegeven Mijn Heeren de Generale Staten van de Nederlandtsche gheunieerde Provinciën: door het beleijdt des Doorluchtighen, Hooghgheboren Vorsten ende Heeren, Mijn Heere Mauritz, Grave van Nassau, enz., gheduerende de belegheringhe ende overwinninghe der stadt Geertruijdenberghe, ende bij 't Fort Crevecuer, Anno 1593
|
|
1593
|
| Den Haag KB: Pamflet 899 |
| plano |
|
| Transcriptie naar bron, diplomatisch. Door Alexandra Kecskés. |
|
